Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Orhan Turan, enflasyon yaratan tüm dinamiklerin devam ettiğini ve bunu durduracak rastgele bir tedbir de almadığımız için enflasyonun bir müddet daha yükseleceğini hesapladıklarını vurguladı.
“Kurumlarımızın yıpranması ve hakikat siyasetler inşa edebilme kapasitesinin düşmesi hepimizin üzerinde dikkatle durması gereken konudur” diyen TÜSİAD Lideri Orhan Turan ile Türkiye iktisadını, son periyotlarda artan kutuplaşmayı konuştuk.
– Son devirlerde Seyahat davasındaki cezalar, konser ve şenlik iptalleri üzere gelişmeleri yaşıyoruz. Önemli bir kutuplaşma da var, Türkiye seçimlere giderken nelere dikkat edilmeli?
Seçimlerin olağan vaktine şimdi vakit olsa da herkesin aklında seçim olgusu olduğunu görüyoruz. Bu devirde demokrasi, hukuk ve özgürlük alanlarına her zamankinden fazla ihtimam göstermeliyiz. Seçimler siyasi partiler için kısa vadede kazanılması gereken bir yarıştır. Görüş ayrılıklarının ve siyasi rekabetin uzun vadeli aksamalara yol açmaması kıymetlidir. Seçimlerden sonra da toplumu ortak pahalar ve ortak muhtaçlıklar bir ortada tutacak. Türkiye bu kritik periyotta bir defa daha ömür usulü ve kültürel farklılık tartışmalarının kısırdöngüsüne düşmemeli. Kutuplaşmanın lokal ve global seviyede arttığı şu periyotta hiç aklımızdan çıkarmamamız gereken şey, hepimizin etrafında bir ortaya gelmesi gereken özgürlükler ve demokratik kıymetlerden uzaklaşmamaktır, ortak geleceğimiz için hareket edebileceğimiz alanlara sahip çıkmaktır. Uzun vadeli perspektif fakat bu alanlara ağırlaşarak oluşabilir, sorumlu vatandaşlık da bunu gerektirir.
ENFLASYON YÜKSELECEK
– Resmi enflasyon yüzde 70’e dayandı, enflasyon nereye varacak?
Halihazırda eylülden bu yana uygulamakta olduğumuz iktisadi siyasetler çerçevesinde, rakamsal olarak enflasyonun hangi düzeyden aşağı döneceğini yani hangi düzeyde tavan yapacağını söylemek epey sıkıntı.
Hem küresel enflasyon şiddetli hem de Türkiye iktisadında yalnızca arz taraflı değil talep taraflı bir enflasyon mevcut. Bizim enflasyonumuzun yaklaşık üçte biri küresel kaynaklı. Ana kısmı ise içeride ürettiğimiz enflasyon. ÜFE yüzde 122 ile artışını sürdürüyor. ÜFE tarafında aşağı istikametli bir hareket görmeden TÜFE enflasyonunun da durması çok muhtemel değil. Her şeyden evvel enflasyon yaratan tüm dinamikler devam ediyor ve bunu durduracak rastgele bir tedbir de almadığımız için enflasyonun bir mühlet daha yükseleceğini hesaplıyoruz.
ALIM GÜCÜNDE SÜRATLİ DÜŞÜŞ
– Kur tekrar artıyor, hayat pahalılığını da göz önüne aldığımızda şirketler ve çalışanları nasıl günler bizi bekliyor, neler önerirsiniz?
Kur siyasetindeki belirsizlik, faiz siyaseti ne yazık ki enflasyon başta olmak üzere iktisattaki pek çok parametreyi de olumsuz etkiliyor. Enflasyon baskısı, şirketlerin her kalemde maliyetlerini yükseltirken, fiyatlı kesim dahil olmak üzere toplumun tüm bölümlerinde ömür standartlarını olumsuz etkiliyor. Sene başında bilhassa taban fiyata yapılan yüksek artırım oranına karşın alım gücü süratle düşmekte. Geçen yıl özel kesimde pek çok şirket çalışanlarını enflasyondan korumak için inisiyatif aldı. Şiddetli enflasyon ortamında bu yıl da özel dalda bu husus tekrar değerlendirilmekte. Bununla birlikte hakikat iktisadi siyaset adımları atılmadığında, maalesef yalnızca fiyatlarda ayarlama yapmanın çalışanların refah artışına kâfi katkıyı sağlamadığını da görüyoruz.
– Şu anki ekonomik gidişatta sizi kaygılandıran temel meseleler neler?
Kurumlarımızı tekrar güçlendirmeliyiz. Öngörülebilirlik, hukukun üstünlüğü, yatırım ortamının gelişmesi için de kurumlar kritik kıymette.
BEYİN GÖÇÜ ALARM VERİYOR
– Nasıl bir Türkiye hayaliniz var?
Genel heyetimizde gerçekleştirdiğim birinci konuşmamda “gençlerin hayallerini bu ülkede kurmalarını sağlayacak iklimi yaratmaktan sorumlu” olduğumuzu söz etmiştim. Artan beyin göçü alarm verici boyutta bir sorun. TÜSİAD’ın geçen yıl yayımladığı “Yeni Bir Anlayışla Geleceği İnşa Raporu”nda kalkınmanın temel üç ögesini, “insani gelişme ve yetkinleşme, “bilim, teknoloji ve inovasyon” ve “siyasal, ekonomik, toplumsal kurumlar ve kurallar” olarak tanımladık. Hayalimiz ekonomik istikrara, öngörülebilir yatırım ortamına, düşük enflasyona sahip, istihdam yaratan, kişi başı geliri artıran gelişmiş bir Türkiye. AB entegrasyonunu başta olmak üzere Batı dünyası ile bağlarını güçlendiren, milletlerarası hukuka ve kontratlara bağlı saygın bir Türkiye.
TASARRUFLAR ERİDİ
– Türkiye’nin uyguladığı iktisat modelini nasıl değerlendiriyorsunuz, cari açığı düşürelim enflasyon iner denklemi şimdiden çöktü üzere?
Sorunuzun iki bacaklı bir karşılığı var. İçeriden başlarsak kurulan bu iktisat siyaseti çerçevesinde, cari açığı durdurmak için öncelikle TL’ye bedel kaybettirdik. İhracatı bu sistemle artırma fikri vardı. Lakin süratle bedel kaybeden TL, doğal olarak çok şiddetli bir enflasyon yarattı, zira enflasyon sepeti içinde ithal eser yükümüz çok yüksek. Cari açığı kapatmak için başladığımız nokta en başta tam yanlışsız değildi. Bir ülkede cari açığı kapatmak istiyorsanız öncelikle tasarrufları artırmanız gerekiyor. Bunun için de birinci evvel enflasyonu düşürmeniz gerekiyor. Enflasyonun artması demek tasarrufların erimesi demek. Geldiğimiz noktada tasarruflar bir yıl öncesine nazaran daha da eridi. Refah kaybı yaşayan herkes de bugün haklı olarak bugün harcamazsam yarın paranın hiç kıymeti olmayacak alım gücüm daha da düşecek diye daha da tüketmeye başladı. Daha çok tüketmek demek daha az tasarruf demek, daha büyük bir cari açık demek ve hepsinden öte denetim edilemeyen bir enflasyon demek.
FAİZ ÖNGÖRÜLMELİ
– Finansman maliyetleri çok yükseldi. Merkez Bankası faizi ile piyasa faizi ortasındaki makas da açıldı, düşük faizli krediye ulaşabiliyor musunuz?
Vadesine nazaran değişen pek çok kredi çeşidi var. Birinci periyotlar, yani eylül sonrası periyotta bilhassa rotatif kredilerde, yani vadesi kısa ya da altı aya kadar diyelim, faiz düştü ve bu krediler de işletme sermayesine harcandı. Ama uzun vadeli yani yatırım kredi faizlerinde enflasyon yükselmeye başladığından bu yana hiçbir biçimde düşüş olmadı. Aslında bu kredilerin arzı da yok zira bankacılık kesimi de vade uyumsuzluğundan ötürü bu kredileri şu an tam fiyatlayamıyor. Bir ülke Merkez Bankası faizi düşürdüğünde aktifliğinin olabilmesi için, yani tüm vadelerdeki kredi faizlerine yansıyabilmesi için, en evvel enflasyonun öngörülebilir olması ve düşmesi gerekiyor. Bizde ise şu an enflasyon öngörülebilir değil ve şiddetli yükseliyor. Gerçek kesim elbette yatırım yapabilmek için düşük faizli yatırım kredisine gereksinim duyar. Enflasyonun yüzde 70 olduğu bir noktada yüzde 14’lük bir Merkez Bankası faizi ne kadar sürdürülebilir?
UCUZ EMEKLE REKABET ANLAYIŞI GEÇERSİZ
– Mültecilerle ilgili önemli bir tartışma var, ne diyeceksiniz, iş dünyası hakikaten mültecilere ucuz işgücü deposu olarak mı bakıyor?
Mülteci konusu istihdam, dış siyaset, eğitim, sağlık, nüfus dinamikleri üzere birçok siyaset alanını etkiliyor. Mevcut durum maalesef Türkiye-AB mülteci mutabakatının doğal sonucu. Bu mutabakatla tarih boyunca bir göç güzergâhı olan Türkiye jeopolitik istikametten göçe karşı “Kale Avrupası’nın” hudut bekçisi oldu. Siyasal istikametten de AB ile münasebetlerin üyelik süreci ve demokratik boyutu feda edilerek karşılıklı güvensizliğe dayalı bir imtiyazlı iştirak modeli öne çıktı. AB’nin Türkiye’yi mülteci entegrasyonu için bir cazibe merkezi olarak uzmanlaştırdığı bu model sürdürülemez. Kayıt dışılığın ekonomik ve toplumsal açıdan pek çok sakıncası olmasının yanı sıra ucuz emeğe dayalı bir rekabet anlayışının günümüz dünyasında geçersizliği de açıktır.
– 2022 yılı için döviz kuru, faiz, işsizlik, büyüme ile ilgili öngörüleriniz neler?
TÜSİAD olarak yılbaşında 2022 yılı için yaptığımız yüzde 3’lük büyüme varsayımımızı koruyoruz. Yaz aylarının akabinde, daha da yükselen enflasyon, tüm dünyada bilhassa Avrupa’daki mümkün şiddetli yavaşlama ve ihracatımızın olumsuz etkilenmesi üzere ögeler bizim büyümemizi de yavaşlatma potansiyeli taşıyor. Bunun işgücü üzerinde de tesirleri olabilir.
Ekonomimiz için döviz kaynağı son derece maliyetli hale gelmiştir. Bunun çift sebebi var. Biri küresel tarafta yükselen faizler ve doların değer kazanması. İkincisi ise içeride artan enflasyonla ülke risk primi kanalından tekrar bu dövize erişmemizin kıymetli hale gelmesidir. Küresel tarafta elbette yapabileceğimiz bir şey yok. Fakat küresel gidişatı yanlışsız öngörebilmek, ülke risk primini düşürmek ve bu kanalla dış finansman baskısını azaltmak, rezervlerimizi güçlendirmek, bunlar daima bizim elimizde.
News
